ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
«…και πρώτα πρώτα είναι η ανάγκη να συνταιριάζονται εκείνοι που δε μπορούν να υπάρξουν ο ένας χωρίς τον άλλο, όπως το θηλυκό και το αρσενικό, με σκοπό την αναπαραγωγή, όπως το προορισμένο από τη φύση να εξουσιάζει και να κυβερνά, και το προορισμένο να εξουσιάζεται και να είναι υπόδουλο, με σκοπό την επιβίωση. Γι’ αυτό αφέντης και δούλος έχουν το ίδιο συμφέρον. Από τη φύση, λοιπόν, έχουν διακριθεί η γυναίκα και ο δούλος…».
Αριστοτέλης, «Πολιτικά»
Στην κλασική, λοιπόν, αρχαιότητα οι διακρίσεις των ανθρώπων ήταν κάτι το φυσιολογικό.
Και συνεχίζει ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» του: «…στους βαρβάρους, όμως, η γυναίκα και ο δούλος βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. Αιτία είναι ότι δε διαθέτουν το προορισμένο από τη φύση να εξουσιάζει, αλλά η κοινωνία σ’ αυτούς είναι δούλης και σε δούλου. Γι’ αυτό λένε οι ποιητές βαρβάρων δ’ Έλληνας άρχειν εικός (είναι φυσικό να εξουσιάζουν οι Έλληνες τους βαρβάρους) {Ευριπίδης, Ιφιγένεια εν Αυλίδι}, αφού ο βάρβαρος και ο δούλος από τη φύση είναι το ίδιο πράγμα…».
Βέβαια, υπήρχε και η άλλη άποψη και στους αρχαίους Έλληνες «…από τη φύση όλοι, και οι βάρβαροι δηλαδή και οι Έλληνες, έχουμε πλαστεί για να είμαστε σε όλα ίσοι. Αυτό μας επιτρέπουν να το διαπιστώσουμε όσα από τη φύση είναι απαραίτητα για όλους τους ανθρώπους …και σε όλα αυτά κανείς από μας δε διαφέρει ούτε βάρβαρος ούτε Έλληνας. Γιατί αναπνέουμε τον αέρα όλοι με το στόμα και τη μύτη και τρώμε με τα χέρια όλοι».
Παρ’ όλα αυτά οι διακρίσεις ήταν υπαρκτές και κατά κάποιο τρόπο θεωρούνταν φυσιολογικές. Δυστυχώς, οι διακρίσεις αυτές, και παρά τη θεαματική πρόοδο του ανθρώπινου γένους, συνεχίζονται και στη σύγχρονη εποχή εν πολλοίς συγκεκαλυμμένες εν πολλοίς φανερές διά γυμνού οφθαλμού. Ο ρατσισμός, λοιπόν, δηλώνει πάντοτε παρόν και μάλιστα βροντερό.
Ρατσισμός=(λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη) θεωρία που υποστηρίζει την ανωτερότητα μιας φυλής και αποβλέπει στη διατήρηση της «καθαρότητάς» της και στην κυριαρχία της επί των άλλων.
Απαρτχάιντ= γκέτο=ξεχωριστή συμβίωση (απομονωμένες κοινότητες, φυλές, άτομα).
O ρατσισμός στην ουσία είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα. Προκαταλήψεις και στερεότυπα πάντοτε υπήρχαν και μάλιστα κατά πολύ εντονότερα στο παρελθόν. Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος το ρόλο της γυναίκας ή το θεσμό της δουλείας. Σήμερα, όμως, υπάρχει μια τεράστια ΑΝΤΙΦΑΣΗ ανάμεσα στο σύγχρονο πολιτισμό με την επιστημονικοτεχνική πρόοδο, την έκρηξη των γνώσεων και τη κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος από τη μια μεριά, και το ρατσισμό, που αποτελεί ένα ηθικό στίγμα για την εποχή μας.
Προκατάληψη=(λεξικό Τεγόπουλος-Φυτράκης) γνώμη διαμορφωμένη εκ των προτέρων από επηρεασμό και χωρίς μελέτη του θέματος//κακή διάθεση απέναντι σε ορισμένο πρόσωπο.
(Γ. Δημητρακόπουλος, «χρηστικό λεξικό») γνώμη, πεποίθηση που σχηματίζουμε εκ των προτέρων για κάτι, έπειτα από επηρεασμό πραγμάτων, καταστάσεων, ιδεών… και χωρίς προσεκτική λογική εξέταση και κριτική στάση.
Οι κυριότερες πηγές προκατάληψης είναι η οικογένεια, το σχολείο, το παιχνίδι, τα ΜΜΕ, η δημαγωγία και η προπαγάνδα, οι διάφορες σκοπιμότητες, αλλά και ο φανατισμός, η άγνοια, η αμάθεια του ατόμου.
Η προκατάληψη διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και δημιουργεί φραγμό στις ανθρώπινες σχέσεις. Επίσης, είναι εχθρός της αλήθειας, αφού αντιμάχεται την πρόοδο και την εξέλιξη ανθρώπων και κοινωνιών.
(Δ.Π. Διαμαντόπουλος, «λεξικό βασικών εννοιών») βασικά γνωρίσματα της προκατάληψης είναι η συναισθηματική διάθεση, που αρχίζει με την επιφύλαξη και καταλήγει στην αντιπάθεια και εχθρότητα, η αβασάνιστη γενίκευση και η έλλειψη κριτικής ικανότητας.
-Συμφωνείτε με την άποψη πως η προκατάληψη αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την εύρεση της αλήθειας όπως και για μία, όσο το δυνατόν, αντικειμενική κρίση;
-Ποιοι είναι οι λόγοι, κατά τη γνώμη σας, εξαιτίας των οποίων διαμορφώνονται οι προκαταλήψεις στους ανθρώπους;
Στερεότυπα=(Γ. Δημητρακόπουλος, «χρηστικό λεξικό εννοιών και όρων») ιδέες, έννοιες που είναι έτοιμες στο μυαλό μας και παρεμποδίζουν τη λειτουργία της κρίσης, γιατί υπάρχει εκ των προτέρων διαμορφωμένη κρίση (προκατάληψη). Άρα, προκατασκευασμένα σχήματα αντίληψης-σκέψης, που παρεμβάλλονται ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην αντίληψη που πάμε να σχηματίσουμε γι’ αυτήν, προκαλώντας απλοποιήσεις και γενικεύσεις, οι οποίες την διαστρεβλώνουν.
Η διαφορά του στερεότυπου από την προκατάληψη βρίσκεται στο ότι το στερεότυπο είναι γενικό και προηγείται της προκατάληψης (ειδικό).
Οι σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και λαούς επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τα στερεότυπα, τη στερεότυπη σκέψη. Έτσι, γεννιούνται αντιθέσεις και επικίνδυνες συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων ομάδων, όσο και μεταξύ λαών, που οδηγούν ακόμα και στον πόλεμο. Επειδή δε αφομοιώνονται εύκολα από τους ανθρώπους, γίνονται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης-προπαγάνδας.
ΜΟΡΦΕΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ:
-φυλετικός ρατσισμός-εθνικισμός: η τάση ενός λαού να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από τους άλλους λαούς βιολογικά, κοινωνικά, πολιτιστικά. Είναι σίγουρα ένα συλλογικό βίωμα αυτοεξάρσεως των ατόμων του ίδιου έθνους (έθνος= σύνολο ανθρώπινων ομάδων που έχουν κοινό παρελθόν, κοινές ιστορικές περιπέτειες, κοινή γλώσσα και ομοιογενή πολιτισμό. Κάθε έθνος έχει τη δική του πολιτιστική φυσιογνωμία. Κράτος= πολιτική κοινότητα ανθρώπων σ’ ένα χωρικά περιορισμένο έδαφος//η οργανωμένη εξουσία –νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική- που κυβερνά ένα λαό που περιλαμβάνεται σε ορισμένα γεωγραφικά όρια, η οργανωμένη πολιτεία)./αξίζει να σημειωθεί η βάναυση συμπεριφορά του εθνικιστή προς τις εθνικές μειονότητες που βρίσκονται στη χώρα του/ ψευτοπατριωτισμός-σοβινισμός (σοβινισμός= τυφλός και νοσηρός πατριωτισμός, προσήλωση στη δόξα της πατρίδας και την ιστορία του τόπου, χωρίς ουσιαστική βίωση και ανάπλαση των ιδανικών και σεβασμό στις αξίες των άλλων λαών)/στοιχεία του εθνικιστή: ο φανατισμός, ο δογματισμός, το σύμπλεγμα ανωτερότητας κτλ.
Το αντίθετο του εθνικιστή είναι ο διεθνισμός (=το ανθρωπιστικό πνεύμα στις σχέσεις μεταξύ των λαών), που αποτελεί ξεπέρασμα του εθνικισμού, αλλά και του εθνισμού (= αγάπη γνήσια για την πατρίδα, το έθνος)/ ουσιαστική συνεργασία και επικοινωνία των λαών/ ταύτιση του εθνικού με το υπερεθνικό συμφέρον/ σεβασμός της ελευθερίας, του πολιτισμού, της παράδοσης, της φυσιογνωμίας των άλλων λαών.
-πολιτικός ρατσισμός: ο διαχωρισμός των πολιτών (και των παρατάξεων)σε προοδευτικούς και συντηρητικούς, σε μειοδότες και πατριώτες, σε «δικούς μας» και «δικούς σας» κτλ. (ο διαχωρισμός αυτός έχει άμεση σχέση με την προπαγάνδα, το φανατισμό, την οπαδοποίηση, το λαϊκισμό)
-πνευματικός ρατσισμός: οι ρατσιστές αυτού του είδους θεωρούν ως υψηλή τους αποστολή την πνευματική καθοδήγηση των απλών ανθρώπων/ ψευτοκουλτούρα/ «τέχνη για την τέχνη» και όχι για τον άνθρωπο…/ πνευματικός ελιτισμός (εκλεκτικισμός ή ελιτισμός= από τη γαλ. Λέξη elitism{elite}, η τάση ορισμένων ατόμων να υπερτονίζουν ότι διαφέρουν από τους άλλους, ότι ξεφεύγουν από το κοινό μέτρο).
-θρησκευτικός ρατσισμός: θρησκευτική μισαλλοδοξία (μισαλλοδοξία= μισώ τη «δόξα» του άλλου, μίσος προς κάθε αντίθετη γνώμη, ιδέα)//οδηγεί πολύ εύκολα στο φανατισμό, στη βία, σε συγκρούσεις, ακόμη και σε πόλεμο ή σε τρομοκρατική ενέργεια (πχ. Χριστιανός= καλός, μουσουλμάνος= κακός).
-σεξισμός: έλλειψη ισοτιμίας μεταξύ των δύο φύλων (εις βάρος κυρίως της γυναίκας)/ η αρχαιότερη μορφή ρατσισμού/ στη σύγχρονη εποχή, με την πρόοδο του ανθρώπου αλλά και τη βοήθεια του φεμινιστικού κινήματος, η γυναίκα έχει χειραφετηθεί σε βαθμό ικανοποιητικό. (χειραφέτηση = έννοια που σημαίνει γενικά την απελευθέρωση από την εξάρτηση, την καταπίεση και την κυριαρχία ξεπερασμένων πεποιθήσεων, φοβιών, προλήψεων/ η απελευθέρωση από την εξάρτηση, την εξουσία του άλλου.//ο όρος χρησιμοποιείται για να εκφράσει τόσο την απαλλαγή του ανήλικου από την πατρική εξουσία, όσο και της γυναίκας από την ανδρική εξουσία, με την απόκτηση δικαιωμάτων εργασίας και οικονομικής διαχείρισης).
Φεμινισμός= (Τεγόπουλος-Φυτράκης, «ελληνικό λεξικό») κίνημα που διεκδικεί την εξίσωση της γυναίκας με τον άνδρα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.
(Δ.Π.Διαμαντόπουλος, «λεξικό βασικών εννοιών») η ουσία του φεμινισμού καθορίζεται από τις δυναμικές προσπάθειες της γυναίκας που κατά καιρούς κατέβαλε για την αξιολόγηση της προσωπικής της ύπαρξης και των ανθρωπιστικών καθηκόντων της, στα πλαίσια της οικογένειας, του λαού και του κράτους. Οι προσπάθειες αυτές άρχισαν από παλιότερα χρόνια και συνεχίζονται στην παρούσα εποχή.
(Γ.Δημητρακόπουλος, «χρηστικό λεξικό») φιλοσοφική και κοινωνιολογική θεωρία που υποστηρίζει τη χειραφέτηση της γυναίκας, την ισότητα των δύο φύλων, την εξίσωση της γυναίκας στο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό πεδίο.
-κοινωνικός ρατσισμός: κατάχρηση της ανθρωπιάς/ διάκριση και περιφρόνηση πλειοψηφίας απέναντι σε ομάδες (φυλετικές, οικονομικές, κοινωνικές) που τις αποκλείει από τις κοινωνικές διαδικασίες. Πχ. Άτομα με ειδικές ανάγκες, πάσχοντες AIDS, ναρκομανείς, ανισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών, αναξιοκρατία-ρουσφέτι κτλ
(ρουσφέτι= τουρκ. Λέξη rusvet κυβερνητική παροχή σε κομματικό φίλο
Φαβοριτισμός= γαλ. Λέξη favoritism/λατιν. Favor=ευνοϊκός χαριστική ενέργεια υπέρ ενός ευνοούμενου στο διοικητικό τομέα {=ευνοιοκρατία}
Νεποτισμός= ιταλ. Nepotismo/λατιν. Nepus=ανηψιός πολιτική χαριστική υπέρ συγγενών που εκδηλώνεται με παραχωρήσεις θέσεων και αξιωμάτων).
Ο κοινωνικός ρατσισμός εκφράζεται καθημερινά στις ανθρώπινες σχέσεις, στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον «άλλο». Εύκολα άλλωστε ο καθένας μας στιγματίζει κοινωνικά διάφορες ομάδες ή ανθρώπους πχ. «ο καθυστερημένος», «ο υπανάπτυκτος», «ο βάρβαρος», «ο ανώμαλος», «ο φαλάκρας», «η φιλιππινέζα», «ο γύφτος», «ο αράπης», κτλ.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ
-μέσο εκμετάλλευσης στα πλαίσια του πολιτικού ανταγωνισμού (πχ. Ν. Αφρική).
-μέσο παραπλάνησης των μαζών και αποπροσανατολισμού τους από την ουσία των πραγμάτων, την αλήθεια, που πολλές φορές είναι οδυνηρή για τους κρατούντες.
-μέσο επίρριψης ευθυνών σε κάποια μερίδα ανθρώπων/ αποπομπή ευθυνών και δικαιολόγηση λαθών από τους κυβερνώντες (πχ μετανάστες = αίτιο της ανεργίας, υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληματικότητας).
-οι άνθρωποι πάντοτε ήθελαν κάποιους άλλους ανθρώπους να τους εκμεταλλεύονται και «να κάνουν τη δουλειά τους» (πχ ο λευκός τον μαύρο, ο άνδρας τη γυναίκα, ο επιχειρηματίας τον αλλοδαπό κτλ).
-ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ - άγνοια (πχ φοβόμαστε τους φορείς του AIDS)
- κανείς σχεδόν δεν παραδέχεται ότι είναι ρατσιστής
- αδιαφορία, αφού «δεν κουράζουμε το μυαλό μας», δεν μας α-
πασχολούν παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, αρκεί να
αφορούν άλλους.
- σύμπλεγμα ανωτερότητας
- έλλειψη ουσιαστικής παιδείας, αμάθεια
-ΕΥΘΥΝΕΣ: - οικογενειακό περιβάλλον
- μη ανθρωπιστικό εκπαιδευτικό σύστημα
- ΜΜΕ
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ
Ο ΡΑΤΣΙΣΤΗΣ (ο …θύτης)
-ανολοκλήρωτη συμπλεγματική προσωπικότητα
-μαζοποιημένο ον, εύκολα χειραγωγήσιμο και εκμεταλλεύσιμο
-αντιδημοκρατική και αντικοινωνική συμπεριφορά
ΤΟ ΘΥΜΑ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ
-ανάπτυξη συμπλέγματος κατωτερότητας
-στιγματίζεται κοινωνικά
-προβλήματα ακόμη και επιβίωσης
-κοινωνικοπολιτική περιθωριοποίηση
-υιοθέτηση βίαιης συμπεριφοράς ως αντίδραση στον υφιστάμενο ρατσισμό
ΚΟΙΝΩΝΙΑ-αλλοτριωμένες-αποξενωμένες ανθρώπινες σχέσεις
-κοινωνική οπισθοδρόμηση λόγω της έλλειψης διαλόγου και της ουσιαστικής επικοινωνίας
-κοινωνικές εκρήξεις (βία, αντιπαλότητες, κτλ)
-έλλειψη εθνικής ομοψυχίας αλλά και διεθνιστικού πνεύματος
-αποπροσανατολισμός των πολιτών από τα πραγματικά τους προβλήματα και συσκότιση της αλήθειας
-δυσλειτουργία δημοκρατικού πολιτεύματος (φανατισμοί, ανισότητες, αντιδημοκρατικές συμπεριφορές…)
Τρόποι αντιμετώπισης φαινομένου ρατσισμού
-η Πολιτεία καλείται να καταρτίσει ή να εφαρμόσει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο προστασίας των ευπαθών ομάδων
-σημαντικός ο ρόλος των διεθνών οργανισμών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων
-ατομική ευθύνη: αλλαγή νοοτροπίας και αντιλήψεων, άρση προκαταλήψεων, ξεπερασμένων αντιλήψεων, στερεοτύπων…
-στράτευση και των πνευματικών ανθρώπων
-ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης από τα ΜΜΕ
Η χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, «φιλοξενεί» στον εδαφικό της χώρο έναν σημαντικό αριθμό μεταναστών, παράνομων και μη. Να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τη δημιουργική αφομοίωσή τους από την ελληνική κοινωνία.
Τρόποι δημιουργικής αφομοίωσης μεταναστών από την ελληνική κοινωνία
-ΠΟΛΙΤΕΙΑ-παροχή εκπ/σης για εκμάθηση γλώσσας και ελληνικού πολιτισμού (προ-
γράμματα εκπ/σης ενηλίκων, ειδικές τάξεις υποδοχής, ειδικοί εκπ/κοί…)
-προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, παροχή θέσεων εργασίας…
-ελληνική εκπ/ση: οργάνωση με βάση τις αρχές του ανθρωπισμού> γνω-
ριμία με πολιτισμό άλλων λαών, αποδοχή διαφορετικότητας…
-όχι κατασταλτική αντιμετώπιση αντικοινωνικών συμπεριφορών μετανα-
στών> η βία γεννά περισσότερη βία
-όχι ανεξέλεγκτη εισροή λαθρομεταναστών (έλεγχος συνόρων)
-νομιμοποίηση λαθρομεταναστών υπό προϋποθέσεις
-ΠΟΛΙΤΕΣ-ανθρωπιστική και όχι ρατσιστική στάση προς τους μετανάστες
-ΜΜΕ
-Οι ίδιοι οι ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ-όχι αυτοπεριθωριοποίησή τους
-σεβασμός στους κατοίκους της χώρας υποδοχής τους
Στις απαρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, εξακολουθεί να υπάρχει οξύ πρόβλημα καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων από τη μια άκρη της γης ως την άλλη.
-Να αναφερθείτε στο πρόβλημα και τη σημασία του
-Να σας απασχολήσει το αν υπάρχει πρόβλημα ανθρώπινων δικαιωμάτων ακόμα και στις αναπτυγμένες χώρες
-Να σχολιάσετε την άποψη: «η κατοχύρωση και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι ένας από τους ασφαλέστερους δείκτες της ανθρωπιστικής ευαισθησίας, αλλά και της στάθμης του πολιτισμού κάθε κοινωνίας».
ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
«Αναπηρία σημαίνει μία ανίατη λειτουργική βλάβη, έλλειψη ή ανωμαλία, συγγενής ή επίκτητη, συνήθως αποτέλεσμα ή κατάλοιπο αρρώστιας ή ατυχήματος, μια ανωμαλία που να εμποδίζει κατά κάποιο τρόπο την εκπλήρωση βασικών κοινωνικών αναγκών, όπως η κίνηση και η εργασία».
Π. Χαρτοκόλλης
{Η στάση μας απέναντι στους ανάπηρους}
Οι αντιλήψεις σε μια σύγχρονη προοδευτική κοινωνία για ίσα δικαιώματα, ίση μεταχείριση και ίσες δυνατότητες όλων των πολιτών έρχονται σε αντίθεση τόσο με τις προκαταλήψεις του παρελθόντος όσο και μ’ αυτές που γεννάει ο σύγχρονος τρόπος παραγωγής. Και είναι αυτές ακριβώς οι αντιλήψεις που κάνουν επιτακτική την ένταξη των αναπήρων στο κοινωνικό σύνολο και την καταπολέμηση των κάθε είδους προκαταλήψεων.
Στον Ελλαδικό χώρο, ακόμα και σήμερα, συγκρούονται δύο διαφορετικές αντιλήψεις όσον αφορά στο γενικότερο θέμα της ένταξης και της αποκατάστασης των αναπήρων.
Η μια άποψη ξεκινά από την αντίληψη ότι τα ανάπηρα άτομα έχουν τη δυνατότητα να ζήσουν μια ανεξάρτητη και κανονική ζωή.
Η άλλη, που ονομάζεται και ιδεολογία της προστασίας, θεωρεί ότι το να ζήσει το ανάπηρο άτομο μια κανονική ζωή (όπως οι μη ανάπηροι) είναι κάτι μη ρεαλιστικό και υποστηρίζει την άποψη της οργάνωσης του ατόμου με αναπηρία μέσα σε ομάδες ή οργανώσεις των αναπήρων έξω από την κοινωνία των «υγιών».
Αυτές οι δύο απόψεις αντιπροσωπεύουν τις τάσεις της σημερινής κοινωνίας σχετικά με τους ανάπηρους.
Επειδή στην κοινωνία δεσπόζουν οι αντιλήψεις για την απομόνωση των αναπήρων (και των μειονοτήτων γενικότερα), γι’ αυτό και η κοινή γνώμη υποστηρίζει βασικά την ιδεολογία της προστασίας και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο παρεμποδίζεται και η ένταξη των αναπήρων στο κοινωνικό σύνολο. Έτσι, πολλά ανάπηρα άτομα μεγαλώνουν σε ιδρύματα. Τα περισσότερα απ’ αυτά είναι τόποι προστασίας και συντήρησης (φιλανθρωπικά ιδρύματα) που απομονώνουν τους τροφίμους τους από την κανονική ζωή.
Πολλά από τα ιδρύματα προωθούν μια κατάσταση «γκετοποίησης» των αναπήρων, γιατί τους αφαιρούν κάθε δυνατότητα επαφής με μη ανάπηρους. Με βάση την ελληνική και διεθνή πείρα, η εργασία για την ένταξη των αναπήρων στην Ελλάδα πρέπει να αποκλείσει την ιδεολογία της προστασίας. Σκοπός μας πρέπει να ΄ναι η ένταξη των αναπήρων στο κοινωνικό σύνολο. Ο σκοπός αυτός πηγάζει από τα δικαιώματα του ατόμου σε μια σύγχρονη προοδευτική κοινωνία για κοινωνική περίθαλψη, εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση και απασχόληση και για ίση μεταχείριση.
Οι ανάπηροι, για πολλούς, αποτελούν μια ιδιαίτερη μειονότητα, η οποία δεν παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά εθνικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων και οι προκαταλήψεις που αντιμετωπίζουν είναι διαφορετικές από αυτές που αντιμετωπίζουν οι άλλες μειονότητες.
Η κοινωνική αντίδραση απέναντι στους ανάπηρους αποτελεί στοιχείο λανθασμένης συνείδησης της κοινωνίας.
Βέβαια η στάση των μη αναπήρων απέναντι στους ανάπηρους ανθρώπους διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος της αναπηρίας. Για παράδειγμα, η αντίδραση απέναντι στα άτομα με λειτουργικές αναπηρίες, πχ που αφορούν τις αισθήσεις, είναι λιγότερο αρνητική απ’ αυτή σε σχέση με τα άτομα που έχουν εμφανείς σωματικές αναπηρίες ή έχουν νοητική καθυστέρηση. Στην κοινωνία δημιουργούνται ορισμένα στερεότυπα που ισχύουν ως κοινωνικές αξίες και/ή ως κοινωνικά πρότυπα. Η αναπηρία είναι μια κατάσταση που δεν ανταποκρίνεται σ’ αυτά τα πρότυπα και επομένως αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα κοινωνικών αξιών. Η στάση των μη αναπήρων απέναντι στους ανάπηρους ανθρώπους μπορεί να εξηγηθεί στο επίπεδο ειδικών αξιών ενός πολιτισμού.
Οι αξίες ενός πολιτισμού δεν είναι στατικές. Αλλάζουν με τις κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικές συνθήκες και ακολουθούν την ιστορική εξέλιξη. Οι σημερινές προκαταλήψεις απέναντι στους ανάπηρους ανθρώπους έχουν ιστορική προέλευση και ξεκινούν από πολύ παλιά. Ας θυμηθούμε τη στάση των αρχαίων Σπαρτιατών απέναντι στους ανάπηρους, τις θέσεις του Πλάτωνα στην Πολιτεία και τη μεσαιωνική αντίληψη ότι ο ανάπηρος πληρώνει κάποιες αμαρτίες.
Ταυτόχρονα, στη σύγχρονη κοινωνία με την εμπορευματοποίηση των πάντων, οι αξίες του ανθρώπου μετριούνται σύμφωνα με τη δυνατότητα παραγωγής. Οι ανάπηροι, όντας ελάχιστα ενταγμένοι στη διαδικασία παραγωγής, θεωρούνται άνθρωποι μειωμένης αξίας.
Η κοινωνική βοήθεια δεν πρέπει να περιορίζεται στη διατροφή και στην κηδεμόνευση των αναπήρων. Θα πρέπει να ΄ναι τέτοιου είδους που να ενεργοποιεί το ίδιο το ανάπηρο άτομο, να είναι εξυπηρέτηση για την αυτοεξυπηρέτηση. Γιατί αν το ανάπηρο άτομο είναι καλά πληροφορημένο και θελήσει το ίδιο την εκπαίδευσή του και την επαγγελματική του αποκατάσταση, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας είναι πολύ μεγάλες. Το παραπάνω βέβαια αποτελεί πολύ γενικό θέμα που αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις στην κοινωνία μας.
Αθηνά Ζωνιού-Σιδέρη, Οι ανάπηροι και η εκπαίδευσή τους, 1998
{Γιατί πρέπει να εργάζονται τα άτομα με ειδικές ανάγκες}
Από την εποχή της αρχαίας Αθηναϊκής Δημοκρατίας, όπως μαθαίνουμε από το λόγο του Λυσία «Υπέρ του Αδυνάτου», τα άτομα με ειδικές ανάγκες είχαν, και πρέπει να έχουν, ειδική μεταχείριση από μια δημοκρατική πολιτεία. Η ηθική και υλική ενίσχυσή τους είναι δείγμα κοινωνικής ευαισθησίας και προσφοράς. Όταν μερικοί άνθρωποι μειονεκτούν έναντι των άλλων στο πιο πολύτιμο αγαθό που υπάρχει, την αρτιμέλεια και την υγεία, τότε χρέος των φυσιολογικών ανθρώπων είναι να τους βοηθούν με όποιο τρόπο μπορούν, για να απαλύνουν τον πόνο τους. Δεν εννοούμε, ασφαλώς, μια ευκαιριακή ελεημοσύνη που πληγώνει την αξιοπρέπειά τους, αλλά οργανωμένη κοινωνική παρέμβαση, ώστε να εξασφαλίζεται στους ανθρώπους αυτούς αξιοπρεπής ζωή, ασφάλιση και περίθαλψη.
Ο καταλληλότερος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε η πολιτεία να βοηθήσει τους ανάπηρους είναι να τους εντάξει στην παραγωγική διαδικασία. Πρώτα, γιατί οι ίδιοι, ανεξάρτητα από την απόδοσή τους –αυτό είναι το τελευταίο που μετράει-, θα νιώσουν, με την προσφορά τους στην κοινωνία, ενεργά και χρήσιμα μέλη της. Έπειτα θα αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, αισιοδοξία και θα εφοδιαστούν με ένα από τα ισχυρότερα κίνητρα ζωής, όπως είναι η δημιουργικότητα και οι φιλοδοξίες που κάθε άνθρωπος επενδύει σ’ αυτήν. Τέλος, η σχέση με τους άλλους ανθρώπους όχι μόνο θα τους βγάλει από την απομόνωση και τα ψυχικά προβλήματα που αυτή συνεπάγεται, αλλά ενδέχεται και να τους απαλλάξει από σοβαρά συμπλέγματα κατωτερότητας, καθώς μπορεί να δεχτούν τον εαυτό τους, εφόσον και οι άλλοι άνθρωποι τους δέχονται, όπως είναι. Αυτό, φυσικά, είναι ένα πολύ λεπτό σημείο για όλους μας…
Αλλά ο Ηλία θα γυρίσει…(24)
120 όπλα κατά των διακρίσεων…(24)
Μετανάστες και εγκληματικότητα (6)
Πανελλήνιες εξετάσεις Β Λυκείου 2000
ΙΣΟΤΗΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ
«Μα πρέπει στο νου σου να ‘χεις τούτο πρώτα,
πως γεννηθήκαμε γυναίκες, έτσι που με άντρες να μην τα βάζουμε»
Η Ισμήνη προς την Αντιγόνη, στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, στιχ 61-63
ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ: «μα εγώ, και με τη ζωή μου το λυτρωμό σου αν είναι να πλερώσω, δεν κάνω πίσω.
Αποζητιέται ο άντρας, σα λείψει, ενώ η γυναίκα, όχι και τόσο»
Ευριπίδης, «Ιφιγένεια η εν Ταύροις», στιχ 1074-1078
«Πρώτα πρώτα το σπίτι, τη γυναίκα, και το βόδι για όργωμα»
Ησίοδος, «Έργα και Ημέραι», 405
«Οι γυναίκες αναγκάστηκαν να φοβούνται, κι οι άνδρες αναγκάστηκαν να τολμούν»
Μπερνάρ Σω, «Κοινωνικά συστήματα», σελ 357
Αν και στη σύγχρονη εποχή, τόσο από νομική όσο και από ηθική άποψη, η θέση της γυναίκας έχει αναβαθμιστεί, εντούτοις υπάρχει ακόμη δρόμος για την πλήρη ισοτιμία της με τον άνδρα.
Η θέση της γυναίκας στο παρελθόν
Βιολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων (πριν τον 20ο αιώνα): εκμετάλλευσή τους και μετατροπή τους σε κοινωνικές και πολιτικές.{οι διαφορές αυτές συνέχισαν να υφίστανται και κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, σε μικρότερη βέβαια έκταση, χωρίς όμως να αρθούν εντελώς}
Γυναίκα :>> κατώτερη θέση σύμφωνα με -το νόμο (νομικοί περιορισμοί)
-τη θρησκεία («υπακοή» στον άνδρα)
-το έθιμο (κοινωνικές προκαταλήψεις και
στερεότυπα για τις σχέσεις των 2 φύλων)
>>περιορισμένος ρόλος -όχι δικαιώματα διαχείρισης περιουσιακών στοι-
χείων της οικογένειας, αλλά και κηδεμονίας
-όχι πολιτικά δικαιώματα (εκλέγειν και εκλέγεσθαι)
-ανεπαρκής εκπαίδευση – μόρφωση
-μη συμμετοχή της στην παραγωγική διαδικασία
-μη συμμετοχή της στις κοινωνικοπολιτικές, πολιτι-
στικές, αθλητικές, κτλ εκδηλώσεις
-υποταγή στον άνδρα {τόσο στο σύζυγο (γυναίκα = παιδοποιητική μηχανή και σκεύος ηδονής) όσο και στον πατέρα (πατριαρχική δομή οικογένειας)}, υποταγή στις επιθυμίες, αλλά και αυθαιρεσίες του.
Παράγοντες που συνέβαλαν στην αναβάθμιση του ρόλου της γυναίκας
- Τεχνολογική ανάπτυξη: αναδιάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας > η μυϊκή δύναμη δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα (μηχανές, πνευματικές ικανότητες) > έτσι η αξία του ατόμου δεν καθορίζεται από τη μυϊκή δύναμη.
- Βιομηχανική επανάσταση > είσοδος της γυναίκας στην παραγωγή > «έξοδος» από τα οικογενειακά και οικιακά της όρια > οικονομική χειραφέτηση (πλέον έχει διευρύνει τους ορίζοντές της σε πολλούς τομείς της παραγωγικής διαδικασίας, και όχι μόνο στο βιομηχανικό τομέα)
- Μορφωτική καλλιέργεια γυναίκας > κοινωνική αναρρίχησή της και πνευματική της ωρίμανση.
- Αστικοποίηση > δημιουργία φιλελεύθερου, κοινωνικά ελεύθερου κλίματος, χωρίς τις προκαταλήψεις και τις ξεπερασμένες πεποιθήσεις της περιφέρειας > πρόσφορο έδαφος για τη χειραφέτηση της γυναίκας
- Πρόοδος επιστημών > έκρηξη γνώσεων > ωρίμανση του πληθυσμού (ανδρών και γυναικών) ,αλλά και εμφάνιση κινημάτων φιλελεύθερου χαρακτήρα, με έντονη αμφισβήτηση των ξεπερασμένων αντιλήψεων και προκαταλήψεων.
- Νέοι ορίζοντες στην πληροφόρηση (κυρίως με τα ηλεκτρονικά μέσα) > ταχύτατη μετάδοση ιδεών, αξιών, προοδευτικών κοινωνικών αντιλήψεων.
- Φεμινιστικό κίνημα
Ανάγκη ισοτιμίας των δύο φύλων
Παρά τη «νομική ισοτιμία», οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα αιώνων δεν μπορούν να αρθούν εύκολα.
Επίσης, γίνεται μια προσπάθεια να δοθεί ένας νέος ρόλος στη γυναίκα, δήθεν απελευθερωτικός, που είναι μια νέα μορφή υποδούλωσης. Ενδεικτικό παράδειγμα το πρότυπο-γυναίκα, όπως προκύπτει μέσα από τη διαφήμιση.
ΕΤΣΙ:
- Με την πρόοδο των επιστημών έχει καταρριφθεί ο μύθος των βιολογικών διαφορών που χρησιμοποιούνταν για τη διεύρυνση των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων (άνδρες και γυναίκες έχουν τις ίδιες δυνατότητες παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους)
>οι γυναίκες διαθέτουν μεγάλη αντοχή (πόνος τοκετού)
>η γυναίκα αγρότισσα, εργάτρια, αθλήτρια κτλ, εκτός από τα καθήκοντά της καλείται να φροντίζει για το νοικοκυριό, την ανατροφή των παιδιών, κτλ
>έχει κονιορτοποιηθεί ο μύθος της διανοητικής μειονεξίας, όταν την πλειοψηφία των φοιτητών στην ανώτατη εκπ/ση την αποτελούν γυναίκες
- Η ανισότητα είναι κοινωνική, τεχνητή και δεν έχει σχέση με την κληρονομικό-
τητα (και όχι μόνο η ανισότητα ανδρών και γυναικών, αλλά και κάθε μορφή
τσισμού) > η κοινωνία λειτουργεί με ανδροκρατική νοοτροπία, αλλοτριώνο-
ντας το χαρακτήρα της γυναίκας
- Αναγκαία η ισότητα και για οικονομικούς λόγους > εκμετάλλευση των δυνατοτήτων της γυναίκας σε όλους τους τομείς της παραγωγικής διαδικασίας (σημαντικός τομέας και η οικονομία του σπιτιού)
- Με την πλήρη ισότητα των δύο φύλων οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται καλύτερες, απελευθερωμένες, αυθεντικές (ενδυναμώνει και ο θεσμός του γάμου και της οικογένειας)
- Ουσιαστική λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος (η δημοκρατία δε συμβαδίζει με οποιαδήποτε μορφή ανισότητας)
- Αναγκαία η ισότητα γιατί απλά όλοι είμαστε άνθρωποι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου